Sól spod piramid

 Sól za czasów faraonów.

                                                                                                                                 

Sól kamienna w bryłkach. Dzisiaj rozdrabniamy ją na tarełku. Dawniej między dwoma kamieniami

O tym, że Chińczycy wnieśli ogromny wkład we wprowadzeniu soli do powszechnego stosowania w naszym życiu wiemy od zawsze i nikt tego nie neguje. Natomiast mało mówi się o tym, że historycznie rzecz biorąc w tym temacie palmę pierwszeństwa należy przyznać starożytnym Egipcjanom. Nie pałeczkami jedzono pierwsze solone potrawy, co w cieniu piramid. To właśnie Egipcjanie jako pierwsi zalewali solanką ryby i rybie wnętrzności, produkując później sosy przyprawowe. Tym faktem bezsprzecznie czasowo wyprzedzili Chińczyków. Do wynalezienia metod konserwowania żywności zostali zainspirowani kaprysami Nilu, który jeśli nawożąco nie zalał pól uprawnych sprowadzał okres głodu. Do tego samej metody postępowania Chińczyków popchnęły naprzemiennie następujące okresy suszy i powodzi.

Z tego można wyciągnąć wniosek, że w historii rozwoju ludzkości sól była pierwszym minerałem, który pozwalał osiągać jako taką stabilizację. Uważa się nawet, ze gdyby nie brak zainteresowania mięsem wieprzowym pierwsze szynki powstałyby w Egipcie. Tam prowadzono też nieudane próby hodowania antylop i hien (?) przeznaczonych na domowy ubój. Natomiast te same doświadczenia powiodły się w stosunku do: gołębi, gęsi, kaczek, przepiórek i nawet pelikanów.

Ku naszemu zaskoczeniu starożytni Egipcjanie wcale nieźle potrafili rozkoszować swoje podniebienia wyszukanym jedzeniem. Mianowicie delektowali się: mięsem przepiórek i gołębi. Wołowymi żeberkami, rybami, podrobami typu nerki, kaszą, białym chlebem. Duszonymi figami, jagodami, serami, winem i piwem. Obok ryb z morza do menu należały karpie, węgorze i okonie rzeczne z Nilu. Stwierdzono to na podstawie znalezisk w grobowcach. Biedniejsze warstwy zaopatrywały swoich zmarłych na wieczną drogę solonymi rybami i solą w drewnianych pojemniczkach.

Mało komu jest wiadome, że również wynalezienie wypiekania chleba na zakwasie zawdzięczamy Egipcjanom. Obligatoryjną przyprawą kuchenną był wodny roztwór soli, wymieszany z octem, zwany oxame.                                                                                                                                                             Z biegiem czasu przejęli to do swojej kultury Rzymianie, którzy podobnie jak Chińczycy z prowincji   Sze-ch’uan, odkryli wartości odżywcze i smakowe warzyw zalewanych solanką.                                 Rybią ikrę solono, suszono i kolejno sprasowywano. Receptura ta do dzisiaj zachowała się w basenie Morza Śródziemnego. Słono drogo produkt nadal można kupić w Italii pod nazwą –bottarga-.      Najlepszą produkuje się na Sardynii w mieście Oristano. Słoiczek 30 g kosztuje ok. 10 – 12 Euro. Makaron tagliatelle z tym specyfikiem  należy do wyszukanych delikatesów.

Dzisiejsza medycyna jest zdania iż przygotowywane potrawy powinno się doprawiać solą rozpuszczaną w wodzie tak długo aż zostanie w 100% nasycona i już więcej nie przyjmie ani grama. Podawana tą drogą ma ułatwiać trawienie osobo cierpiącym na schorzenia gastryczne.

Handel solą i produktami nią zakonserwowanymi przybrał w Egipcie niezwykle kluczową rolę. Od Fenicjan pozyskiwali w zamian drewno cedrowe, szkło i purpurowy barwnik, który pozyskiwano tam ze ślimaków morskich. Jako, że w treści eksportu sporo było solonych ryb, niektórzy autorzy przypisują Fenicjanom stworzenie pierwszej receptury na słynną we Francji zupę rybną –bouillabaisse-. Inni znowu twierdzą, że potrawa ma swoje korzenie czysto we Francji.

Małżonka boga Ozyrysa – Izis natchnęła Egipcjan do hodowania drzew oliwnych, co jako nowa uprawa było równolegle pielęgnowane w Grecji. Nie mniej to Egipcjanie jako pierwsi na drodze konserwowania w solance, uczynili owoce oliwek jadalnymi.

Podczas peklowania sól absorbuje wodę i jednocześnie zabija bakterie. Egipskie znaleziska archeologiczne wskazały też na stosowanie saletry, która w stosunku do bakterii jest jeszcze bardziej agresywna niż sól. W powszechnym użytku do tego procesu stosowano także azotan potasu.

Egipcjanie sól pozyskiwali przez odparowywanie słonej wody. Powszechne były wówczas dwa gatunki soli spożywczej. „Sól z północy” oraz tzw. „czerwona” pochodząca prawdopodobnie z wód słonego jeziora w okolicach miasta Memphis.

Sól sprzedawana jako egipska w większych sklepach spożywczych we Włoszech

                                                                                                                                                                         Zanim naukowcom udało się rozłożyć sól na czynniki pierwsze już bardzo dawno temu wiedziano, że istnieje wiele jej odmian, które smakują inaczej i mają inne właściwości chemiczne. Dzięki temu właśnie, Chińczykom udało się wyodrębnić saletrę i azotan potasu, co w konsekwencji doprowadziło do wynalezienia prochu strzelniczego.

Egipcjanie „nie wiedząc co czynią”, w wyschniętym korycie rzeki opodal Kairu, bezwiednie natknęli się na związki węglanu sodu, co dzisiaj procentuje nam pod postacią napoi gazowanych albo proszku do pieczenia. Miejsce znaleziska nosi nazwę Natrun, a wydobywaną kopalinę dzielono na: białą, choć w rzeczywistości była szara, i czerwoną, choć faktycznie miała różowy kolor. Oba minerały uważano za „boską sól”.

Słoiczki z solą z młynkiem w zakrętce. Soją od lewej: morska bretońska, zwykła warzona jodowana, różowa egipska pozyskana (podobno) z dna Nilu

                                                                                                                                                                  Wodę, w której miała być gotowana fasola, na wstępie zaprawiano sodą, wierząc, że działa przeciw wzdęciom. Do dnia dzisiejszego w przypadku dolegliwości żołądkowych wielu domach pija się sodę, a z mieszanki oleju i sody wyprodukowano pierwsze mydło.

 

Tadeusz Gwiaździński

filary smaku

cdn.